پبه گزارش صدای خاک، تالیف: یوسف مهدیان - تونلی با 750 متر طول و 3/5 متر عرض و 4 متر ارتفاع ( روزنامه قدس 22 مهر 1391 ) که شباهت چندانی با تونل های معمول در دیگر نقاط کشور ندارد. عرض کم تونل در هنگام روبرو شدن وسایل نقلیه، باعث توقف یکی از طرفین می گردد تا وسیله روبرو بتواند به مسیر خود ادامه دهد. یکی از خاطرات ماندگار گردشگران از شهر کلات نادری مناظر عجیب همین تونل است که انسان را به یاد تونل های وحشت در شهرِ بازی ها می اندازد.  در ورودی تونل مجسمه نیم تنه ای از نادر شاه افشار خودنمایی می کند که با تاسف بسیار بر روی تابلو معرف نوشته شده " نادر افشار " انگار که نادر اسیری بوده در اردوگاه ازبک ها و شهرت دیگری نداشته است و حتی قابل مقایسه با مجسمه بلال حبشی در همین شهر کلات هم نیست ....  ولش کن نمی خواهم بگویم که کشمش هم دم داره !! و اما بلا فاصله بعد از خروج از تونل و در ساحل راست رود خانه ژرف رود که کتیبه نادر شاه بر دیواره آن خود نمایی می کند. در بالای کوه برجی وجود دارد معروف به برج یا دروازه ارغون شاه، این دروازه ورودی اصلی دژ کلات می باشد. بر اساس شواهد موجود این دروازه مربوط به دوره ایلخانی بوده و در زمان نادر شاه افشار مرمت شده است. بلندی قامت برج از سطح زمینی که بر آن ساخته شده 8 تا 9 متر است و ارتفاع آن از بستر رودخانه بالغ بر 40 متر است. در گذشته و در روزگار رونق و اهمیت کلات نگهبانانی به پاسداری دربند ورودی کلات مامور بودند. ( خسروی، 1370 )
پروژه انتقال آب قره سو: انتقال آب از محل آبشارهای قره سو به شهر کلات در یک فاصله 5 تا 6 کیلومتری با بستر کوهستانی  یقینا در آن روزگار کار ساده ای نبوده است. به این منظور طراحان و مهندسین بعد از مشخص کردن مسیر انتقال با رعایت شیب و نهایتا تنظیم فشار آب در آبنما های اطراف کاخ خورشید، دستور حفر کانالی را دادند و با آماده سازی بستر طرح، با استفاده از تنبوشه های سفالی که قطر آنها حدود 40 تا 50 سانتی متر بود، عملیات لوله گذاری انجام شده و با ایجاد 8 حوضچه و یک حوض بزرگ و تعداد زیادی فواره ضمن آبیاری باغ های محوطه نمای زیبایی نیز به عمارت بخشیده بود. با انتقال آب به حوض انبار کنار مسجد کبود گنبد سر ریز آن به رودخانه سرازیر می شد.  برخی را عقیده بر آن است که برای انتقال آب سنگ ها را مانند سنگ های تنوره آسیاب آبی تراشیده اند و سپس آنها را با ساروج به هم وصل کرده اند. که چندان مستدل به نظر نمی رسد. در چاله گمانه زنی که در داخل کاخ خورشید مشاهده گردید لوله های موجود از نوع سفالی بود که به تنبوشه یا موری معروف هستند و در دیگر نقاط خراسان نیز زیاد کاربرد داشه است.